Các thành phần cơ bản của Ngôn ngữ lập trình

August 9, 2021November 14, 2021 hatmip

1. Các thành phần cơ bản

1.1. Bảng chữ cái

là tập kí tự dùng để viết chương trình
Bảng chữ cái trong NNLT Pascal gồm:
- chữ cái thường/hoa trong bảng chữ cái tiếng Anh
  - a,b,c,d,e,f,g,h,I,j,k,l,m,n,o,p,q,r,s,t,u,v,w,x,y
  - A,B,C,D,E,F,G,H,I,J,K,L,M,N,O,P,Q,R,S,T,U,V,W,X,Y,Z
- 10 chữ số Ả Rập: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9
- 1 số kí tự đặc biệt: + – * / = < > [ ] . , ; # ^ $ @ & ( ) { } : ‘ và dấu cách
Bảng chữ cái trong NNLT Python:
- là các kí tự trong bảng mã unicode

1.2. Cú pháp

là bộ quy tắc để viết chương trình

1.3. Ngữ nghĩa

Xác định ý nghĩa thao tác cần thực hiện, ứng với tổ hợp kí tự dựa vào ngữ cảnh của nó

2. Một số khái niệm

2.1. Tên

2.1.1. Khái niệm

Mọi đối tượng trong 1 chương trình đều được đặt tên
Tên đặt theo quy tắc của từng ngôn ngữ lập trình cụ thể
NNLT Pascal:
- tên là một dãy kí tự bao gồm:
  - chữ số, dấu gạch dưới, chữ cái
  - bắt đầu bằng chữ cái hoặc dấu gạch dưới
  - Không phân biệt chữ hoa và chữ thường,
- VD: A, R21, P21_C, _45
NNLT Python:
- tên là một dãy kí tự bao gồm:
  - chữ số, dấu gạch dưới, chữ cái in hoa hoặc in thường,
  - bắt đầu bằng: chữ cái hoặc dấu gạch dưới
  - phân biệt chữ hoa và chữ thường,
  - không giới độ dài của tên,
  - không chứa một số kí tự đặc biệt như @#?/…
- VD: a, ab, heso,…

2.1.2. Tên dành riêng (keyword)

Được ngôn ngữ lập trình quy định dùng với ý nghĩa xác định
người lập trình không được sử dụng với ý nghĩa khác
Không được đặt tên trùng với keyword, nếu trùng thì chương trình sẽ báo lỗi
VD:
- Trong NNLT Pascal:
  - Program, Uses, Const, Type, Var, Begin, End…
- Trong NNLT Python: tên dành riêng phần lớn được viết thường, trừ các tên sau: True, False, None
  - Else, for, def…

2.1.3. Tên chuẩn

Được ngôn ngữ lập trình dùng với một ý nghĩa nhất định nào đó.
Tuy nhiên, người lập trình có thể khai báo và dùng chúng với ý nghĩa và mục đích khác
VD
- Trong NNLT Pascal:
  - abs, sqr, integer, real, write…
- Trong NNLT Python:
  - Abs, float, int, chr…

2.1.4. Tên do người dùng đặt

được người lập trình đặt với một ý nghĩa riêng
tuân theo quy tắc đặt tên
không được trùng với tên dành riêng (keyword)
nên đặt tên gợi lên ý nghĩa sử dụng

2.2. Biến

biến là đại lượng có giá trị thay đổi trong quá trình sử dụng
biến được sử dụng để lưu trữ dữ liệu trong chương trình
biến phải có tên; tên biến là tên do người lập trình đặt

2.3. Hằng

là đại lượng có giá trị không thay đổi trong quá trình sử dụng
có 3 loại hằng
- hằng số học: là các số nguyên hay số thực
- hằng logic: true hoặc false
- hằng xâu: là dãy ký tự trong bộ mã ASCII được đặt trong cặp dấu nháy
  - Pascal: nháy đơn
  - Python: nháy đơn, nháy kép

2.4. Chú thích

được dùng để giải thích các dòng code
giúp cho người đọc hay chính người viết code sau này hiểu được source code dễ dàng hơn
các ký tự và đoạn code trong comment sẽ không ảnh hưởng tới kết quả chương trình.
VD:
- Pascal:
  - bắt đầu bằng dấu { hoặc cặp dấu (*
  - kết thúc bằng dấu } hoặc cặp dấu *)
- Python
  - Comment trên 1 dòng
    - bắt đầu với ký tự #
  - Comment trên nhiều dòng
    - bắt đầu bằng 3 dấu nháy đơn (”’) hoặc 3 dấu nháy kép (“””)
    - kết thúc cũng bằng 3 dấu nháy đơn (”’) hoặc 3 dấu nháy kép (“””)